Proje nedir, nasıl plânlanır? Proje Raporu nasıl yazılır?

Bu yazımızda birinci bölümde, proje ve proje plânını tanımlayacağız ve kısaca açıklayacağız. Sonraki bölümde bir Proje Plânında yer alan unsurları ana başlıklarıyla liste halinde vereceğiz. Son bölümde, bu unsurların her birini kısaca açıklayacağız.

BİRİNCİ BÖLÜM: GENEL BİLGİLER

Proje Nedir?

Projenin farklı tanımlarını yapmak mümkündür. Basit olarak şu tanımı yapabiliriz:

Proje, bir probleme çözüm bulma, bir eksiği giderme ya da beliren bir imkânı değerlendirmeye yönelik, sınırlı bir süre içinde yapılacak işler veya çalışmaların bütünüdür.

Sondan bakarak da basit bir tarif yapabiliriz: Proje odur ki kendisinden en az bir ürün, hizmet veya sonuç çıkabilsin.

Proje, önceden kararlaştırılmış bütçe ve belirli kaynaklar kullanılarak yapılır. Bir veya birden fazla kurum ve kuruluşlarca ortaklaşa ve onlar adına bir ekip tarafından gerçekleştirilir.

Toplum yararına projeler, dezavantajlılara yönelik projeler, kırsal kalkınma projeleri, gelir getirici projeler, çevre-ormancılık-ağaçlandırma projeleri, toplum sağlığı-rehabilitasyon projeleri ve eko-turizm gibi çok çeşitli projeler olabilir.

Projelerde hangi temel özellikler aranır?

Ortalama bir projenin yapılabilir (fizible) olması için bazı temel şartları taşıması gerekir. Bu şartları belirten İngilizce kelimelerin baş harflerinden SMART (şık, akıllı) kelimesi oluşturulmuştur:

      – Özgün (belirgin) olmalıdır. (Specific)

     – Sonucu ölçülebilir veya değerlendirilebilir olmalıdır. (Measurable)

     – Sonucu elde edilebilir olmalıdır. (Achievable)

     – Gerçekçi ve yapılabilir olmalıdır: Mevcut şartlar ve imkânlarla. (Realistic)

     – Zamana bağlı olmalıdır: Başlama-bitişle. (Time bounded)

Proje Plânı nedir?

Proje Plânı veya Proje Yönetim Plânı bir projenin amacını ve kapsamını ortaya koyan plân veya dokümandır. Proje plânları, kapsam bakımından farklı uzunlukta olabileceği gibi okunmasını ve anlaşılmasını kolaylaştırmak üzere çeşitli form ve şekilde yazılabilir. Bu plânların yazılı olduğu dokümanlara da Proje Plânı yahut Proje Raporu denir.

Bu yazımızda bir Proje Plânını iki basamak halinde ele alacağız. İlk basamakta,  projeyi, resmini çeker gibi basit ve başlıklar halinde vereceğiz. İkinci basamakta bu başlıkları açarak Proje Plânını daha kapsamlı şekilde anlatmaya çalışacağız.

Proje plânında başlıkların fazla olması sizi rahatsız etmesin. Çünkü başlıklar sizin bilgi toplamanızı ve plâna yazmanızı kolaylaştırır. Varsayalım ki, size “Hadi bakalım bize bir proje plânı yazın” dediklerinde belki ne yazmanız gerektiği hususunda tereddüt yaşayacaksınız. Ama elinizin altında bir şablon yahut başlıklar varsa, her başlığın altına bir iki cümle yazarak en az iki üç sayfalık bir rapor yazmış olursunuz. Üstelik bu yolla vereceğiniz bilgiler de yerinde olacaktır.

Bir Proje Plânı veya Proje Raporu ile şu basit işi yapmakta olduğunuzu unutmayın:

• Paydaşlarınızla ve çalışanlarla ne yapmak istediğinizi açıklığa kavuşturuyorsunuz.
• Sizi, yapacağınız şeye ulaştıracak süreçler üzerinde çalışıyorsunuz.
• Sonunda, oraya nasıl gideceğinizi gösteren bir eylem plânına sahip olacaksınız.

Bir proje plânı yapmaya gerek var mıdır?

Size yüklüce bir işi yapma görevi verildi. Tabi ki hemen verilen işi yapmaya, meşhur söylemimizle, “koşturacak”sınız! Hakkınız var, çünkü yapacak “dünya kadar işiniz” var! Peki, ama gerçekte böyle mi davranmak gerekir?

Durun, acele etmeyin. Çünkü o “dünya kadar iş”in bir sıra içinde yapılması gerekiyor ki, sonunda düzenli bir şey ortaya çıkabilsin. Ayrıca o işlerin belli bir öncelik sırası içinde ve bir dizi kişiyle konuşarak, anlaşarak yapılması gerekiyor. Onun için öncelikle, işlerin bir listesinin çıkarılması, her işe ayrılacak zamanın ve kaynak tahsisinin kararlaştırılması, gerekli durumlarda izinlerin alınması, paydaşlık mutabakatına varılması, gerekli yerlerden destek alınması, satın almaların yapılması, duyuruların yapılması gibi bir dizi işler… Şimdi lütfen geri dönün ve elinize bir kalem alıp önünüzdeki kâğıda, yapmanız gereken işlerin bir dökümünü yapın… Basit de olsa bir plânlama yapmadan çok ileri gidemezsiniz. Plânsız başlarsanız, proje başlar, kavga başlar! Onun için her işin, her projenin daha başından itibaren olmadık kavgalara şahit olursunuz! Plânlamak, sizi işinizin başında biraz geciktirecektir ama sonraki safhalarda size çok zaman kazandıracaktır.

Plânlayarak kaynaklarınızı daha verimli ve yerinde kullanma imkânını elde edeceksiniz. Yetki ve sorumluluk dağılımını daha isabetli yapacak, paylaşmayı öğreneceksiniz. Projede yapılması gereken işleri yazılı kayıt altına alacak ve aleni hale getireceksiniz. Böylece tartışma, çatışma ve anlaşmazlıkları projenin başından itibaren önleyeceksiniz. Ayak oyunlarını, çelme takmaları önleyemeseniz bile azaltabileceksiniz. Projenizde niteliği ve kaliteyi arttırma şansını elde edeceksiniz. Bütün bunlarla da, sonunda kime neyi veya hangi hizmeti vereceğinizi çok daha garanti altına almış olacaksınız. Sonunda elinizde plânınızla, bütün bunları izleme ve değerlendirme imkânını ve hakkını elde edeceksiniz.

Herhangi bir iş projeye dönüştürülebilir mi?

Evet, yukarıda saydığımız unsurları taşıyan her iş, basit de olsa projeye dönüştürülebilir. Yani proje haline getirilmeye değer miktarda iş, işin belli bir tanımı ve bütçesi, sınırlı süresi olacak ve belli bir grup tarafından yürütülecek.

Esasen siz de yapmakta olduğunuz bir işi bu şekilde dönüştürebilir, hiç değilse saydığımız unsurlarından birini, bir kaçını veya olabildiği kadarını uygulayarak işinizi daha belirli hale getirerek kolaylaştırabilirsiniz. Çünkü plânlayarak işler daha kolay uygulanabilir, izlenebilir ve değerlendirilebilir.

Kimi insanlar bir projenin plânının çıkarılmasını istemeyebilir. Bunun çeşitli sebepleri olabilir: Bir plâna ihtiyaç duymamaları, yazılı hayat tarzına alışmadıkları, plân yapmakta zorlanmaları yahut bilginin sadece kendilerinde kalmasını istedikleri, yazılı hale gelmesiyle başkalarıyla paylaşılmasını istemedikleri için olabilir.

Yazan, her zaman ileri ve üstün durumdadır. Yazmak, medeni olmanın alametlerindendir. Hz Peygamber (SAS), iki kişi aralarında bir işlem tesis ederken bile onu yazılı hale getirmeyi tavsiye buyurmuşlardır. Bir projede ise çok çeşitli iş ve işlemler yer alabilir. Onları yazılı hale getirmek, bilinir hale getirmektir. Keyfi davranışları ve unutkanlığı önlemek, proje ile kazanılan bilginin kaybolmasını önüne geçmek, paylaşmak ve başkalarının yararlanmasına açmaktır.

Ayrıca, bilgisini gizlemek ve aşırılmasından duyulan korku da insanlara rapor yazdırmayabilir veya yazılan raporun gizlenmesine sebep olabilir. İnsan olan, bildiğini paylaşma cömertliğini gösterir.

Diğer taraftan, başkasına ait olanı aşırma, onu saklama veya kendisine aitmiş gibi gösterme sefilliğine düşmez. İnsanları, paylaşmaya cesaretlendirdiğiniz gibi, başkasına ait olanı izinsiz almaktan uzaklaştıracak bir ahlak anlayışını teşvik edin. Günümüzde, başkasına ait olan bilgiyi aşırmak, başkasının bahçesinden elma aşırmaktan daha önemli hale gelmiştir. Her kültürün, kendi zamanının gerektirdiği ahlakı inşa etmesi gerekir. 

Gerçek bir proje yeniliktir. Onun için zaman zaman projelerinin aşırıldığından şikâyet edenlere rastlarsınız. Bildiğini paylaşmak bir erdem olduğu gibi başkasına ait olanı izinsiz kullanmak da erdemsizliktir, başkasının hakkını yemektir. Bu hususlarda bizi bağlayan şey sadece telif hakları yasaları değil, ondan önce ve ondan çok ahlâk (etik) olmalıdır. Başkasının hakkına, o, kendi hakkını savunamasa bile dikkat etmeliyiz. Çünkü bir insanın yapacağı şeyi, öncelikle ceza üzerinden değil, ahlâk üzerinden değerlendirmesi gerekir.

İKİNCİ BÖLÜM: BAŞLIKLAR HALİNDE PROJE PLÂNI

Bir Proje Plânında; genel hatlarıyla, yapacağınız projenin tanımı, konusu, amacı ve hedefleri gibi unsurlar yer alır. Önce yapacağımız projede yer alması gereken işleri aşağıda başlıklar halinde sıralayalım:

Projenin adı

Projenin tanımı

Projenin amacı

Projeniz hakkında bilgi toplama

Projeniz hakkında bilgi verme

Projenin hedef kitlesini tanımlama

Projenin etki değerlendirmesi ve sürdürülebilirliği

Projenin hedeflerini tespit etme

Projenin süresini kararlaştırma

Projede kullanılacak araçları tespit etme

Proje İletişim Plânı hazırlama

Projenin maliyetini hesaplama

İlgili kişilerle istişare etme

Projenin uygulanabilirliğini sınama

Muhtemel riskleri kaydetme

Projeyi yapacak grubu görevlendirme

Projenizi uygulama

İzleme ve değerlendirme

Projenizi sonuçlandırma

Teşekkür, kaynakça ve katkıda bulunanlar

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: AYRINTILI PROJE PLÂNI

1.      Projenizin adını yazın

Projenizin adını (başlığını), projenizi bir bakışta ve tam olarak tanıtacak şekilde yazın. Başlık mümkün olduğu kadar kısa, açık ve anlaşılır olmalıdır. Gerekiyorsa tamamlayıcı başlık da yazabilirsiniz.

2.      Projenin tanımını yapın

Projenizin ne olduğunu veya ne hakkında olduğunu tanımlayın. Tanımınız, güzel tabirle, “efradını cami, ağyarını mani” (projenin içinde olanları kapsayan, olmayanları dışarıda bırakan) olmalıdır. Gerekiyorsa, yaptığınız tanıma tamamlayıcı bir kısım da ekleyebilirsiniz.

3.      Projenin amacını yazın

Projeyi niçin yaptığınızı amaç olarak yazın. Projenin uygulanmasının sonunda nereye varmak istiyorsunuz, nasıl bir sonuçlar tablosunun doğmasını istiyorsunuz?

Projenizin amacı, ihtiyaçlara karşılık gelen, önerilerin uygulanması sonunda doğmasını istediğiniz durum veya sonuçtur. Amaç, projenizle ilgili en büyük beklentidir. Hedefler daha küçüktür ve sizi amacınıza götürür. Amacınızı doğru belirlemeniz bütün çalışmayı etkileyecektir.

4.      Projeniz hakkında bilgi toplayın

Ne kadar bilgi sahibi olursanız olun, yine de projeniz hakkında bilgi toplamaya ihtiyacınız olacaktır. Bilgi toplamakla, doğru ve gerekli bir iş yapıp yapmadığınızı, amacınızın ve hedeflerinizin yerindeliği ve proje kapsamında olan her şeye teorik ve pratik açıdan cevap arıyor olacak, bildiklerinizi test etmiş olacaksınız.

5.      Projeniz hakkında ayrıntılı bilgi verin

Projenin özeti: İhtiyaç varsa projenizi bu kısımda kısaca özetleyebilirsiniz. (Bazı kurumlar sizden özet isteyebilir) Özet, projenizi ana çizgileriyle, kısa ve öz biçimde anlatan yazıdır.

Projenin kapsamı: Projenin neyi kapsadığını –
kapsamı konusunda yanlış anlaşılma durumu varsa – neyi kapsamadığını açıklığa kavuşturun. (Bununla muhtemel çatışmaları önlemiş olursunuz)

Mevcut durum: Proje alanında mevcut durumu, gerekiyorsa tarihsel hikâyeyi (tarihsel bir proje ise) kısaca anlatın.

Problemler-ihtiyaçlar: Bu durumdan kaynaklanan eksikleri, problemleri, ihtiyaçları kısaca gösterin (Projenize esas teşkil edecek bilgiler bunlardır)

Çözüm önerileri: Yukarıdaki ihtiyaçlara cevap verecek önerileri, çözümleri gösterin (Bu kısım da amaçlarınızı ve hedeflerinizi şekillendirecektir)

Ana faaliyetler: Projede yer alacak (yapılacak) Ana Faaliyetleri listeleyin (Bu listeye sonraki safhalarda ihtiyacınız olacak)

Projenin çıktıları: Projenin sonunda ortaya çıkacak ürün veya hizmetler nelerdir. (Bu kısmı bağımsız bölüm olarak da yazabilirsiniz)

6.      Projenin hedef kitlesini tanımlayın

Projeniz kime hizmet edecek? Kim yararlanacak? Kimin, hangi ihtiyaçlarını karşılamak üzere proje yapıyorsunuz?

Hedef kitlenin özellikleri, alışkanlıkları nedir? Proje ile vereceğiniz ürün veya hizmetler hedef kitlenizin beklentilerine uygun mudur?

İhtiyaç varsa projenizden faydalanacak olanları gruplara ayırabilir, ilk grup, ikinci grup yararlanıcılar şeklinde sınıflayabilirsiniz.

7.      Projenin etki değerlendirmesi ve sürdürülebilirliği

Projeniz uygulandığı çevre üzerinde nasıl bir etkide bulunacak, bunu hesaplamanız veya öngörüde bulunmanız gerekir. Etkiyi de yukarıda olduğu gibi kademeli olarak düşünebilirsiniz.

Hayatın önemli kurallarından biri, iyi bir şeyin gelip geçici olması değil, devamlı, yani sürdürülebilir olmasıdır. Projenizle gelen toplumsal yararlılık nedir? Yapmak veya vermek istediğinizin şeyin sürdürülebilirliği nedir?

8.      Projenin hedeflerini tespit edin

Hedefler, amacınıza giden yolda kilometre taşları gibidir. Hem proje amacına, hem de projeye tahsis edilen zamana uymanızda yardımcı olurlar.

Hedeflerinizi önceden tayin edin, her biri için gerekli olan zamanı ve kaynakları tespit edin.

Hedefleriniz çoksa Kısa, Orta ve Uzun dönemli olarak ayırabilirsiniz.

Her hedefinize vardığınızda değerlendirme yapın ve performansınızı ölçün. (Bunu yapabilmeniz için hedefleriniz net olmalıdır)

Değerlendirme sonunda, gerekiyorsa, gecikmeden projede değişiklik yapın.

9. Projenin süresini kararlaştırın

Projelerin özelliklerinden biri, belli bir zaman içinde başlayıp bitmesidir. Bu zamanı isabetle hesaplayın, buna göre projenin başlama ve bitiş tarihlerini kararlaştırın.

Kararlaştırdığınız süreye sadık kalın. Bu süreye uyup uymadığınızı hedeflerinize varış zamanını ölçerek tahmin edebilirsiniz.

Projeniz kararlaştırdığınız tarihte bitmeyecekse süre uzatımında bulunun.

10.  Projede kullanılacak araçları ve hizmet alımını kararlaştırın

Projede hangi araç ve eşyalar kullanılacak? Bunlar satın mı alınacak, yoksa kiralanacak mı? Dışarıdan hizmet satın alma yoluyla yapacağınız işler olacak mı? Bütün bunlar ne zaman devreye girecek, açıklığa kavuşturun.

11.  Proje İletişim Plânını hazırlayın

Proje içi iletişim nasıl olacak? Proje süresince kim, ne zaman, hangi bilgi ve araçlarla bilgilendirilecek? Gerekli olan bilgiyi kim, hangi formatta ve hangi zaman aralıklarıyla verecek?

Genel anlamda bilgilendirmeler aylık, üç aylık raporlar ve/veya bilgilendirme toplantıları şeklinde yapılabilir.

Bunun için medyadan yararlanın ve gerekiyorsa kendi araçlarınızı ve medyanızı (İnternet sayfası, sosyal medya gibi) oluşturun.

12. Projenizi istişare edin, raporunuza son şeklini verin

Projede görev alacaklar, amirler, paydaşlarınız, projeyle ilgili kim varsa taslak raporunuzu istişare edin. Bunun için yüz yüze görüşmeler, beyin fırtınası, odak grup ve atölye çalışmaları yapabilirsiniz. Uygulamaya geçmeden önce planınızda gerekli görülen değişiklik ve güncellemeleri yapın.

13. Projenin maliyetini hesaplayın, bütçenizi yapın

Her iş belli bir bütçe ile yürür. Onun için projenizin faaliyet kalemlerine göre bir listesini çıkarın. Her faaliyetin maliyetini yazın ve projenin toplam maliyetini hesaplayın. (Proje Hakkında Bilgi Verme kısmında düzenlediğiniz listeyi burada kullanabilirsiniz: Demirbaş ve taşınmazlar, kiralama, personel ve seyahat giderleri, hizmet alma, toplantılar, basılı yayınlar, ilan-reklam, araç-gereç vs.)

EK: Bu şekilde basit bir İşlem Zaman Çizelgesi bu dokümanın ekinde verilecektir.

Proje giderlerini kim finanse edecek? Ayrıca imkân ve ihtiyaç varsa projenize veya projedeki belli bir faaliyete destekleyici (sponsor) arayabilirsiniz.

14. Projenin uygulanabilirliğini gözden geçirin (fizibilite)

Projenizi plânladınız, plân raporunu yazdınız. Şimdi bakın bakalım, tasarladığınız proje uygulanabilir midir? Aşağıda yazılan ve projeniz açısından risk teşkil edebilecek, projenizi tehdit edebilecek diğer kriterlere göre durumu gözden geçirin:

          – Ekonomik ve finansman yönü

          – Sosyal uygulanabilirlik

          – Çevresel etki açısından uygulanabilirlik (ÇED)

          – Siyasi uygunluk

          – Diğer (varsa)

15.  Bilinen veya muhtemel riskleri ve zorlukları kaydedin

Riskler, gelecekte zorluk olabilecek, projeyi etkileyebilecek veya etkisiz kılacak beklentilerdir.

Bir proje çalışanının başka bir yere tayin edilmesi ihtimali, zaman ve kaynakların tahmininde iyimser davranmış olmanız, muhtemel bütçe sıkıntıları, paydaşların veya hedef grupların ihtiyaçlarının tespitinde muhtemel yanlışlar ve projenizi etkileyebilecek her türlü unsur risk grubundandır.

Risklere karşı tedbirler geliştirin, bunları yazın ve uyarılar yapın.

16.  Projeyi yapacak grubu görevlendirin

Projede yapılacak işleri (oynanacak rolleri) açıkça tanımlayın.

Projede çalışacak kişileri eğitimi, kariyeri, birikimi açısından tanımlayın.

Tanımladığınız rolleri, projede çalışacak isimlerle ilişkilendirin. (Herkes, her rolü oynayamaz)

Bu işleri yaparken katı davranmayın, zira istediğiniz nitelikte insanı her zaman bulamayabilirsiniz. Böyle durumlarda önem ve öncelik sırası gözetmek size yardımcı olacaktır.

Bir Proje Lideri (koordinatör) ataması yapın. Üyeler arsındaki hiyerarşileri belirtin, keyfi ve klasik hiyerarşi kurmaktan kaçının. Karşılıklı bilgi verme ve raporlama sorumluluklarını tanımlayın.

Çalışanlar arasında iletişime önem verin. Proje çalışanları birbirlerinden bilgi gizleyebilir. İletişimi plânlamakla bu gibi durumların önüne geçebilirsiniz.

17.  Projenizi uygulamaya başlayın

Projenizi gereken yerlere ve bireylere duyuracak ve ilgili olanları katacak şekilde başlatın.

18. Projeyi süreç boyunca izleyin ve değerlendirin

Projenizi dikkatle, uygun araçlar ve aralıklarla izleyin. Yapılan çalışmaları, personelin performansını değerlendirin.

Bunun için raporlamada işinize yarayacak bilgileri toplayın. Toplantılarınızı gündemli düzenleyin.

Projenin sonuna doğru çalışanların performansı düşebilir, motivasyonu azalabilir. Onları isteklendirecek (motive edecek) yollar bulun. Her safhada teşekkür ve takdir edin. Başarıları paylaşmasını bilin.

Başarısızlıkları kişilerin üzerinden değil, işler üzerinden değerlendirin. İnsanları başkalarının önünde eleştirmeyin. Her durumda yapıcı olun, pozitif davranma yolunu tercih edin.

19.  Projenizi sonuçlandırın

Projenizi kararlaştırdığınız sürede veya uzatma süresi sonunda sonuçlandırın. Bunun için, hem açılışta olduğu gibi bir tören düzenleyebilir, hem de yazılı araçlardan yararlanabilirsiniz. Çalışanlara teşekkür edin, ikramlarda bulunun, gerekirse yazılı teşekkür ve takdirname verin. Böyle şeyler, basit görünse de çok önemlidir. Bunları yaparken adil olun.

Ayrıca gerek Proje Planlama Raporunda, gerekse Sonuç Raporunda yararlandığınız veya herhangi bir yolla çalışmalarınıza değer katanlara isimleri ve (gerekirse) rolleriyle birlikte teşekkür edin.

Projenin temel unsurlarını kapsayan bir Sonuç Raporunu mutlaka düzenleyin. Proje Plânı Raporu, Sonuç Raporu ve Ara Değerlendirme Raporları projeden geleceğe kalacak belgelerdir ve kurumsal hafızaya girerler. Mümkünse düzenlediğiniz raporları İnternet araçlarıyla kamuoyu ile paylaşın. Raporlama size çok şey öğreteceği gibi, başkalarının yararlanması için de imkân sağlar.

NOT: Bu metnin yazarı; Londra’da, İngiltere Tarım Bakanlığı uzmanlarıyla yaptığı toplantıda, toplantı tarihinden on yıl öncesinden itibaren, Türkiye’de çalışan İngiliz uzmanların düzenledikleri misyon raporlarının, FAO uzmanlarının, Roma’daki merkezlerinde hizmete sunulan raporlarının vs. faydasını yaşayarak görmüştür.

Bir projede iş yapmak kadar öğrenmeye, çalışanların öğrenmesine ve yetişmesine önem verin.

Projelerinizde ahlâkî (etik) değerlere önem verin. Değerler, karanlık bir gecede yıldızlar gibidir. Yolunuzu şaşırdığınızda, amacınızdan saptığınızda size yol gösterirler. Yoksullara yardım, paylaşma, bireyin gelişmesi, ailenin korunması, toplumsal dayanışma, okuma, öğrenme, doğruluk, adalet birer değerdir. Projeniz için hangi değerler gerekiyorsa bulun ve size yol gösterici olması için yazın. 

Ayrıca doğruluk, açıklık (bilgi gizlememek), işinin başkasına havale etmemek, hak ve adalet (birinin hakkını başkasına yedirmemek), işini yerinde ve zamanında yapmak, başarıyı ve başarısızlığı paylaşmak gibi değerler her zaman ve her durumda rehberiniz olsun. Bunları gözetirseniz projelerden çok şey öğrenir ve yetişirsiniz.

20. Teşekkür, kaynakça ve katkıda bulunanalar

Kadirşinaslık bütün kültür ve medeniyetlerde takdire şayan bir durumdur. Proje raporlarını tek başımıza yazmış olsak bile başkalarından faydalandıysak onları takdirle anmak ve teşekkür etmek gerekir.

Bu insani görevimizi yerine getirmek üzere raporlarımızın başında katkıda bulunanlara teşekkür edebilir, sonunda kaynakça verebiliriz.

İbrahim Akgün

RESİM VE TASARIMLAR

EK: